สร้างคน

"ถ้าการกระทำของคุณสร้างแรงบันดาลใจให้คนภายใต้ ..มีฝันที่ยิ่งใหญ่ขึ้น เรียนรู้ได้เพิ่มขึ้น ทำสิ่งต่าง ๆ ได้มากขึ้น และทำหน้าที่ในบทบาทต่าง ๆ ได้หลากหลายขึ้น  ..คุณคือผู้นำ" จอห์น ควินซี อดัมส์ (John Quincy Adams) ประธานาธิบดีคนที่ 6 ของสหรัฐอเมริกาได้กล่าวข้อความข้างต้นไว้ สะท้อนบทบาทสำคัญประการหนึ่งของผู้นำ นั่นคือ ผู้นำต้อง "สร้างคน"

     เมื่อไม่นานมานี้ผมได้มีโอกาสแสดงความคิดเห็นของผมในงานสัมมนาที่จัดโดยมหาวิทยาลัยเกริก เรื่อง ?ยุคสังคมอุตสาหกรรมสร้างสรรค์: ความฝันหรือความจริงแห่งอนาคต? ซึ่งนอกจากผมแล้วยังมีวิทยากรหลายท่านได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ซึ่งปัจจุบันเป็นนโยบายที่รัฐบาลพยายามผลักดันให้เกิดขึ้นไว้อย่างน่าสนใจ

การกำหนดทิศทางและนโยบายการจัดการศึกษาไทย จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องจัดทำฐานข้อมูล โดยวิเคราะห์และสกัดปัจจัยสำคัญออกมา บทความนี้นำเสนอปัจจัยภายนอก 5 ประการสำคัญที่มีผลต่อการจัดการศึกษาไทย ดังนี้

ปัญหาสังคมในปัจจุบันมีแนวโน้มที่จะเพิ่มจำนวนมากขึ้น ซับซ้อนขึ้น และรุนแรงขึ้น การหวังให้ภาครัฐเป็นตัวแสดงหลักในการแก้ปัญหาสังคมคงเป็นไปได้ยาก เนื่องจากการทำงานภาครัฐไม่มีความคล่องตัว ไม่มีความต่อเนื่อง และเน้นแก้ปัญหาในจุดที่มีผลต่อฐานคะแนนเสียงมากกว่าการแก้ปัญหาที่แท้จริงของสังคม

การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน เป็นหลักการส่วนหนึ่งของแนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ แต่ถึงกระนั้นที่ผ่านมา การดำเนินการของรัฐในการกระจายอำนาจทางการศึกษาสู่ท้องถิ่น อยู่ภายใต้ความเห็นที่ขัดแย้งหลายด้าน ทั้งความเห็นจากผู้ที่มีส่วนร่วมในกระบวนการกระจายอำนาจการจัดการศึกษา ผู้รับมอบอำนาจในท้องถิ่น ผู้ได้รับผลกระทบ และผู้ที่มีสิทธิจัดการศึกษา

แนวคิดเรื่องการพัฒนาประเทศแบบยั่งยืนเริ่มได้รับการยอมรับและกล่าวถึงมากขึ้นในหลายประเทศทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทย แนวคิดนี้ได้เน้นให้คนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา โดยพยายามผลักดันให้มีการพัฒนาคุณภาพของคนผ่านทางการศึกษา

การยกร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ กำลังเป็นที่สนใจของประชาชน และแม้ว่าจะมีเสียงวิพากษ์วิจารณ์ในหลายประเด็นอยู่บ้าง แต่เนื้อหาในบทบัญญัติรัฐธรรมนูญฉบับใหม่นี้ ได้สะท้อนให้เห็นความปรารถนาของสังคมที่ต้องการเป็นสังคมประชาธิปไตยที่แท้จริง เช่น การเพิ่มสิทธิและเสรีภาพมากขึ้นและมีมาตรการคุ้มครองที่ชัดเจน การเปิดโอกาสให้ประชาชนเป็นผู้เสนอชื่อแก้ไขรัฐธรรมนูญ การเปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการบริหารงานท้องถิ่น การกระจายอำนาจ การเปิดโอกาสให้ประชาชนมีสิทธิฟ้องร้องรัฐที่ใช้อำนาจไม่เป็นธรรมได้ เป็นต้น
แนวคิดการสร้าง ldquo;ผู้ประกอบการเพื่อสังคมrdquo; หรือ Social Entrepreneur อาจฟังไม่คุ้นหูคนไทย แต่ในหลายประเทศที่พัฒนาแล้ว เช่น สหรัฐอเมริกา เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นมาระยะหนึ่งและเป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวาง